حاشیه های نحوه روایت مرگ 10 افغان ، از مرز افغانستان با ایران تا کمپ موریا در یونان ، قصه غمبار دهانه ذوالفقار - سفر به آنتالیا

سفر با تور ارزان یونان را از دست ندهید و از نزدیک با سرزمین اسطوره های باستانی آشنا شوید و شهرهای سانتورینی، آتن و میکونوس را ببینید.

به گزارش خبرنگاران به نقل از اعتماد، هنوز هیچ کس نمی داند در چهل و سومین روز بهار99 در آن نیمه شب بارانی دقیقا چه اتفاقی در دهانه ذوالفقار افتاده است. گویا 46 نفر از همزبانان ما که اهل افغانستان بودند آن شب دل به سودای یافتن کار می سپارند تا خود را به ایران برسانند. گفته می گردد که از میان این جمع 10 تن جان باخته اند. از سرنوشت 15 تن دیگر هم هنوز خبری در دست نیست.

تعدادی از این عده راویان آن شب شده اند. 12 روز پس از آن شب پر از ابهام کیلومترها دورتر از دهانه ذوالفقار، حتی دورتر از ازمیر ترکیه، در جزیره ای که متعلق به یونان است در کمپ موریا میان پناهجویان همزبان افغان و ایرانی اتفاقاتی افتاده است که از آن هم اطلاعات دقیق و معتبری در دست نیست و ادعا می گردد افغان های پناهجو از آنچه بر هموطنان شان در مرز ایران و افغانستان گذشته خشمگین شده و خواسته اند دلِ پرِ خود از مشقت های جهت مهاجرت را این گونه خالی نمایند.

بیشتر بخوانید:

هشدار یک نماینده | افغانستان متوجه برنامه دشمنان در به هم زدن مناسبات با ایران باشد

واقعیت ماجرای غرق شدن اتباع افغانستانی

تشکیل هیاتی مشترک برای آنالیز حادثه اتفاق افتاده در مرز ایران و افغانستان

گزارش هایی که روزنامه اعتماد نمی تواند صحت آنها را تایید کند، موضوع این زد و خوردها در موریا را وخیم تر روایت می نماید تا آنجا که از آزار و اذیت چند کودک و نوجوان ایرانی هم سخن به میان آمده است. در این میانه آنهایی که نه دهانه ذوالفقار را از نزدیک دیده اند و نه آنها که جهت مهاجرت را می شناسند راویان آنچه در مرز مشترک ایران - افغانستان و ترکمنستان رقم خورده شده اند. جالب آنجاست که افغانستان اینک دو رییس جمهور دارد و در این شرایط و با وجود استقبال ایران از ایجاد یک تیم حقیقت یاب مشترک میان مرزبانان دو کشور این کمیته تازه تشکیل شده و هنوز به تحقیق و تحلیل ماجرا نپرداخته است. قطعا غم از دست دادن عزیزان همزبان ما در افغانستان عظیم و دلگیر است اما پیش از هر قضاوتی باید شکیبا بود تا زوایای پنهان آن شب مورد نظر معین گردد.

بنابراین شاید پیش از هر بحث دیگری بهتر باشد دهانه ذوالفقار را بهتر بشناسیم و ببینیم جایی که ماجرا در آن اتفاق افتاده چه جایی است؟ شناخت این منطقه به فهم بیشتر آنچه روی داده است، یاری خواهد نمود.

• دهانه ذوالفقار کجاست؟

ماجرایی که اینک بیش از خانواده های داغداری که عزیزان خود را در افغانستان از دست داده اند مورد توجه رسانه های فارسی زبان خارج از ایران قرار گرفته در منطقه ای خاص از نظر جغرافیایی و ژئوپلیتیکی واقع شده است. آنچه محل بحث در خصوص چگونگی مرگ 10 تن و ناپدید شدن 15 تن دیگر شده در سرزمینی در نزدیکی شهرستان تربت جام خراسان رضوی اتفاق افتاده که که از نظر جغرافیایی گذرگاهی میان دو رشته صخره ای موازی است. رودخانه ای مرزی هم در آن جریان دارد. این منطقه که دهانه ذوالفقار خوانده می گردد و نقطه آغازین مرز ایران و افغانستان است مرز مشترک سه کشور ایران، افغانستان و ترکمنستان است.

در این منطقه ادامه هریرود، به رودخانه تجن شناخته می گردد. خط مرزی ایران - افغانستان از دهانه ذوالفقار در شمالی ترین نقطه تا ملک سیاهکوه جنوبی ترین نقطه آن با درازای 945 کیلومتر در کناره جاده 99 ایران کشیده شده است. 172 نشانه مرزی در فاصله هر 3 مایل در سه بخش شمالی، مرکزی و جنوبی شناسه این خط مرزی هستند.

ایران و افغانستان 815 کیلومتر مرز مشترک دارند که از 85 سال قبل و پس از مناقشات و اختلافاتی که بر سر معین خط مرزی به حکمیت ترکیه انجامید بر اساس آن روابط مرزی خود را تنظیم می نمایند. پس از ماجرای جدا شدن افغانستان از ایران بحث بر سر سرحدات دو کشور از سال 1269 خورشیدی با حضور نظامیان انگلیسی جریان داشت تا آنکه انتها موضوع در 1312 به جایی رسید که ترکیه بر سر اختلافات مرزی ایران و افغانستان حکمیت کند و ارتشبد فخرالدین آلتای مامور این کار شد. با نظر این نظامی اهل ترکیه آنچه معین شد در مجلس شورای ملی وقت در سیزدهمین روز مهر 1314 به عنوان مرز میان ایران و افغانستان مصوب شد. در دهه 30 نیز جزییات چگونگی مرزبانی معین شد و این موضوع با وجود فراز و فرودهای سیاسی افغانستان ادامه داشته است. در سال گذشته نیز مرزبانان دو کشور با هم جلسه هایی داشتند.

در عین حال سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان که در روزهای اخیر به ادعاهای مطرح شده درباره حادثه دهانه ذوالفقار پاسخ می داد به نکته ای درباره شرایط پاسگاه های مرزی اشاره نمود. براساس گزارشی که ایرنا منتشر نموده او گفته است: در چند ماه اخیر دست کم 120 هزار افغان از همین مرزها وارد ایران شده اند.

آنهایی که نه دهانه ذوالفقار را از نزدیک دیده اند و نه آنها که جهت مهاجرت را می شناسند راویان مرگ 10 افغان در مرز مشترک ایران - افغانستان و ترکمنستان شده اند.

در سه سال اخیر به سبب تهدیدات ناشی از حضور داعش و طالبان، نیروهای افغان حداقل 54 پاسگاه مرزی افغانستان (که حتی هزینه احداث بسیاری از آنها در سال های گذشته از سوی دولت ایران در اختیار کشور دوست و همسایه قرار گرفته) را تخلیه نموده اند و این مناطق مرزی همجوار خاک جمهوری اسلامی ایران کاملا در اختیار نیروهای تروریستی واقع شده است.

• آن شب بارانی

اتفاقی که در آن خانواده های افغان داغدار عزیزان شان شده اند در چه زمانی و با چه مختصاتی روی داده است؟ تا به امروز آنچه از ماجرا روایت شده و شبکه های فارسی زبان نیز آن را برجسته نموده اند بر پایه اظهارات افرادی است که در جمع 46 نفره حضور داشته اند. اما پیش از پرداختن به آنچه آنها روایت نموده اند می توان نگاهی به گزارش های سازمان هواشناسی کشور انداخت.

این موضوع در دهانه ذوالفقار که رودی از دل آن جریان دارد و اتفاقا قربانیان این ماجرا نیز گویا در آب غرق شده اند اهمیت می یابد که آن شب چگونه شبی بوده است؟ مهتابی یا ابری یا بارانی؟ شرایط دید در هر شرایطی متفاوت است. بر اساس هشدار شماره 10 مرکز پیش بینی اداره کل هواشناسی خراسان رضوی، هشدار با سطح نارنجی اعلام شده است که در آن تصریح شده از عصر پنجشنبه 11 اردیبهشت 99 وقوع بارش های رگباری توام با رعد و برق در نواحی مستعد وقوع صاعقه و بارش تگرگ همراه با وزش باد شدید لحظه ای، آبگرفتگی معابر و بالا آمدن آب رودخانه ها و سیلابی شدن مسیل ها پیش روست.

در این گزارش منطقه تربت جام هم مورد تاکید قرار گرفته است و همچنین به طور کلی این توصیه آمده است: در نظر دریافت تمهیدات لازم جهت جلوگیری از بروز خسارات احتمالی به ویژه عدم تردد و توقف در حاشیه رودخانه ها، خودداری از صعود به ارتفاعات و مناطق کوهستانی و ....

• حقیقت را بجوییم

موضوع آنالیز این حادثه ابتدا با تاکید بر تشکیل تیم دیپلماتیک مطرح بود در حالی که آنچه به وقوع پیوسته است ماجرایی در قالب موضوعات مرزبانی است. اما انتها اشرف غنی 20 اردیبهشت در فرمانی یک هیات حقیقت یاب 10 نفره را به ریاست محمدحمید طهماسی سرپرست فرماندهی نیروهای مسلح افغانستان برای آنالیز این حادثه معین کرد.

اینک باید منتظر بود تا هیات حقیقت یاب مشترک به آنالیز ماجرا بپردازند و نتیجه آنچه ادعا می گردد را آنالیز نمایند. قدر مسلم آنکه 10 تن جان خود را از دست داده اند و باید دید که این اتفاق چگونه و با چه کیفیتی روی داده است. اگر فردی در وقوع این رویداد نقش داشته باشد باید شناسایی و مجازات گردد. اما تا زمان معین مقصر احتمالی و شفاف شدن چگونگی رویداد باید از هر اقدام تحریک آمیز و هیجان زدگی پیشگیری کرد. نگاهی به روابط ما و افغان ها می تواند به آرام شدن فضا یاری کند. شاید افغان ها در شرایطی که ایران در شرایط مالی ناشی از تحریم روزهای خوبی ندارد سختی های مضاعفی را تجربه می نمایند. اما آنها به خاطر دارند که از چند دهه قبل و با وقوع جنگ در افغانستان و سپس بر سر کار آمدن طالبان پناهگاه شان ایران بوده است.

انتها روز سه شنبه 23 اردیبهشت، موسوی سخنگوی وزرات خارجه ایران به تفصیل به ابهامات موجود در این حادثه پاسخ گفت:

الف- در تاریخ مورد نظر و در محدوده ادعایی نه تنها چنان واقعه ای رخ نداده و روبروه ای از هیچ نوع میان نیروهای جمهوری اسلامی ایران با اتباع افغان رخ نداده، چه رسد به ادعاهای ناظر بر انتقال افراد به اردوگاه یا رفتارهای دور از شأن انسانی، بلکه در آن موقع به دلیل شرایط خاص جوی در منطقه حتی هیچ گونه ورود اتباع افغان به خاک جمهوری اسلامی ایران ثبت نشده است.

ب- با توجه به شیوع بیماری کرونا و با هدف دور نگاه داشتن مرزبانان از خطر ابتلا به ویروس کرونا، مرزبانی هیچ اردوگاهی در مناطق مرزی به صورت دایر ندارد و هر گونه ادعاهایی از قبیل انتقال اتباع افغان به اردوگاه یا اجبار آنان به کار اجباری و مانند آن از ریشه غلط و دروغ است.

پ- چگونگی اتفاق اتفاق افتاده برای ما به طور دقیق روشن نیست چون این سانحه نه در قلمرو ما اتفاق افتاده و نه نیروهای ایرانی دخالتی در آن داشته اند اما با تکیه بر برآورد های کارشناسی، تجربیات گذشته و مشاهدات میدانی، می توان صرفا حدس هایی زد.

ت- این احتمال هست که اتباعی از افغانستان قصد ورود غیرقانونی به خاک ایران را داشته اند و برای احتراز از روبرو شدن با پاسگاه های ایرانی، کوشش نموده اند از بخش هایی از رودخانه که نزدیک پاسگاه های ما نیست، عبور نمایند.در این ایام رودخانه هریرود از جریان آب قابل توجهی برخوردار است و احتمال می رود این افراد چون به منطقه ناآشنا بوده و از شدت آب و عمق رودخانه بی خبر بوده اند، وارد رودخانه شده و دچار حادثه شده باشند.

ج- احتمال دیگری که مطرح است اینکه این افراد در شاخه های فرعی هریرود در داخل خاک افغانستان گرفتار آب شده و در بخش مرزی هریرود از آب گرفته شده باشند. به خصوص که هیچ گونه جسدی از اتباع افغان در ساحل ایران مشاهده نشده که با توجه به شرایط توپوگرافی رودخانه که شیب آن به سمت ایران است احتمال وقوع رویداد در هریرود را کم می نماید.

• 13 روز بعد

هنوز هیچ کس نمی داند در چهل و سومین روز بهار 99 در آن نیمه شب بارانی دقیقا چه اتفاقی در دهانه ذوالفقار افتاده است. با وجود آنکه بی .بی.سی با بعضی از حاضران در گروه 46 نفره صحبت نموده و روایت آنها را منعکس نموده هنوز به درستی معین نیست که این گروه 46 نفره دقیقا در چه جهتی و توسط چه کسی یا چه کسانی راه شان سد شده است.

رسانه ها شنبه بعد از این واقعه به وسیله توییتر در جریان این ماجرا قرار دریافتد. بر اساس گزارشی که ایرنا منتشر نموده است شنبه سیزدهم اردیبهشت ماه امسال، کانال های خبری و اکانت های توییتری تصاویر، ویدیوها و خبرهایی را نشر و بازنشر کردند که در آنها ادعا شده بود مرزبانی ایران مهاجران افغان را که درصدد ورود به خاک جمهوری اسلامی بودند، مورد ضرب و شتم قرار داده و آنها را وادار به عبور از رودخانه هریرود نموده است. بر اساس ادعاهای موجود در اثر مجموعه این اقدامات شماری از مهاجران افغان در این رودخانه غرق شده و شماری دیگر نجات می یابند و از سرنوشت تعدادی دیگر خبری در دست نیست.

ایرنا در گزارش خود شرح داده بود: مبنای این خبر اظهارات یکی از شهروندان افغانستانی است که مدعی شده حدود 50 تن از اتباع افغانستان که به صورت غیرقانونی وارد خاک ایران شده بودند، توسط مرزبانان ایرانی بازداشت، وادار به کار اجباری، شکنجه، لخت و انتها به رودخانه انداخته شده اند. به فاصله چند ساعت تصاویری از اجساد در شهر هرات افغانستان نشان داده و در ویدیوهایی اعلام می گردد که اجساد مورد نظر جانباختگانی هستند که نیروهای مرزبانان ایران آنها را وادار به عبور از رودخانه هریرود نموده اند. همزمان جیلانی فرهاد سخنگوی استاندار هرات افغانستان از انتقال 3 جسد به شهر هرات و خبرنگار بی بی سی از انتقال 6 جسد به این شهر خبر می دهند. مجموع این رویدادها طی 10 روز گذشته بر روابط دیپلماتیک ایران و افغانستان تاثیر گذاشته، اعتراضاتی در کابل پایتخت افغانستان در پی داشته است.