آثار تاریخی و مذهبی کرمان - سفر به آنتالیا

آثار تاریخی و مذهبی کرمان

کرمان: مجموعه ی گنجعلیخان

گنجعلیخان از حکام مشهور زمان شاه عباس صفوی است که از 1005-1034 هجری قمری بر کرمان حکومت کرد و آثار و ابنیه ی زیادی از خود به یادگار گذاشت؛ از جمله ی این آثار، مجموعه ی عام المنفعه ای است به نام مجموعه ی گنجعلیخان که در مرکز شهر کرمان واقع شده است. این مجموعه مشتمل بر میدان، مدرسه (کاروانسرا)، حمام، مسجد، آب انبار و ضرابخانه است (نقشه ی 18-5).

میدان گنجعلیخان: محوطه ای مستطیل شکل به طول صد و عرض پنجاه متر است که بازار، حمام، آب انبار، ضرابخانه، مدرسه و مسجد در اطراف آن قرار گرفته است.

مدرسه گنجعلیخان: این مدرسه در شرق میدان قرار گرفته و اکنون به کاروانسرا مشهور است. تاریخ بنای آن طبق کیتبه ی کاشی معرق به خط علیرضا عباسی متعلق به سال 1007 هجری است. این مدرسه با ایوانها و حجره هایی در دو طبقه، مورد استفاده ی طلاب است. کاشیکاری نمای داخلی مدرسه که کاشی معقلی و معرق است، نمونه های زیبایی از کاشیهای دوره ی صفویه به شمار می رود.

مسجد گنجعلیخان: جنب مدرسه (کاروانسرا)، مسجد کوچکی به شکل مربع و بدون صحن واقع شده که دارای تزیینات زیبای کاشیکاری، گچبری و خطاطی است. محراب مسجد را با سنگ مرمر و کتیبه های گچی تزیین نموده و به آن جلوه خاص داده اند.

حمام گنجعلیخان: ورودی حمام در بازار (در ضلع جنوبی) میدان واقع شده است و اثری بدیع از کاشیکاری، نقاشی، مقرنس و کاربندی به شمار می رود. سردر حمام دارای تزیینات نقاشی همراه با نام استاد سلطان محمدمعمار یزدی است. درب ورودی حمام به وسیله یک راهروی خمیده به یک هشتی کوچک و سپس به سربینه ای وسیع با غرفه های بزرگ و کوچک متصل می گردد. سقف گنبد سربینه دارای کاربندیهای بسیار زیبا و ازاره کاشیکاری است. حوض سنگی و گرمخانه ی وسیع با کاشیکاری الوان، این حمام را در ردیف یکی از زیباترین حمامهای تاریخی ایران قرار داده است.

در سال 1355حمام گنجعلیخان به موزه تبدیل شد. مجسمه های جالب توجه آن در حالتهای مختلف در سربینه و گرمخانه به نمایش گذاشته شده است. این حمام در حقیقت به صورت نمایشگاهی از اشیا و لوازم حمامهای سنتی درآمده است و وسایلی چون انواع زیراندازها، بقچه ها، قطیفه ها، لباسهای اصیل، قلیان، چپق، وسایل حجامت، جای لیف و صابون، طشت و طاس و... در آن در معرض دید عموم واقع شده است.

ضرابخانه: این بخش در ضلع شمالی میدان و مقابل حمام واقع شده است. نقشه ی آن هشت ضلعی است با گنبد مرکزی و چهار غرفه در چهار زاویه آن. این بنا پس از تعمیرات مفصل به موزه ی سکه تبدیل شده است.

آب انبار گنجعلیخان: از دیگر بناهای مجموعه ی گنجعلیخان آب انبار ی است که در تاریخ 1029 هجری قمری، به وسیله علیمردان خان، پسر گنجعلیخان، ساخته شده است.

کرمان: مجموعه ابراهیم خان

در زمان فتحعلیشاه قاجار، ابراهیم خان ظهیرالدوله از 1218 تا 1240 هجری قمری حاکم کرمان بود. وی در دوره ی حکومت خود بناهای ارزنده ای در مرکز شهر و جنب مجموعه گنجعلیخان بنا کرد. این مجموعه عبارت است از: بازار، حمام، آب انبار، مدرسه و خانه مدرّس.

بازار ابراهیم خان: این بازار در انتهای بازار گنجعلیخان و بازار زرگرها قرار گرفته که به قیصریه نیز معروف است. از ویژگیهای این بازار فضای باز و ارتفاع مناسب آن است. وسط بازار جلوخان مدرسه و سردر آن واقع شده است و در طرفین سردر ورودی مدرسه، حمام و آب انبار واقع شده است.

مدرسه ابراهیم خان: سردر مدرسه با کاشیکاری خشتی مزین شده که در نوع خود بی نظیر است. داخل و سردر مدرسه نیز دارای کتیبه های متعدد با تاریخهای مختلف است که قدیمترین آنها سال 1232 هجری قمری را نشان می دهد. مدرسه به شکل مربع مستطیل است و ساختمان آن دارای ایوان، ایوانچه ها و غرفه هایی در اطراف حیاط است. نمای داخل مدرسه تزییناتی باکاشی هفت رنگ با نقش گل و بوته و مقرنس و گچبری است.

ساختمان خلوت یا خانه مدرّس: این بنا که در 1298 هجری قمری اتمام یافت دارای دو طبقه با بادگیری رفیع است. از ویژگیهای آن، سبک معماری، تزیینات کاشیکاری و درهای ارسی است.

حمام ابراهیم خان: این حمام جنب مدرسه و بازار واقع شده و دارای سردری بلند با تزیینات کاشیکاری و سربینه ای وسیع با چهارستون سنگی است. ازاره کاشیکاری و سقف مزین به مقرنس و کاربندیهای پرکار، این بنا را در ردیف یکی از زیباترین بناهای کرمان قرار داده است. سربینه با یک راهرو و یک هشتی کوچک به گرمخانه وسیع و مستطیل شکل آن راه می یابد.

کرمان: مجموعه حاج آقا علی

مجموعه ی حاج آقا علی نزدیک مجموعه ابراهیم خان واقع شده و از آثار اواخر قرن سیزدهم هجری است که حاج آقا علی، مشهور به زعیم الله آن را ساخته است. این مجموعه مشتمل بر مسجد، آب انبار، کاروانسرا و بازار است.

مسجد حاج آقا علی: این مسجد دارای سردر بلند کاشیکاری با طاق مقرنس است. دو مناره ی بلند استوانه ای شکل، مزین به کاشی، زینت بخش سردر مسجد است. مسجد حاج آقا علی با الهام از مسجد وکیل شیراز بنا شده و دارای رواق، صحن، شبستان و محراب است. شبستان آن دارای چهار ستون سنگی، به ارتفاع دو متر و قطر نود سانتیمتر است که طاقهای گنبدی شبستان روی آنها پایدار شده است. در بالای محراب کتیبه ای از کاشی دیده می گردد و از داخل با مقرنس وگچبری تزیین شده است.

کاروانسرای حاج آقاعلی: این کاروانسرا در مجاورت مسجد واقع شده است و به شکل مربع مستطیل و دارای حجره هایی کوچک است. سردر و بدنه ضلعهای جنوبی، شمالی وغربی کاروانسرا دارای پشت نعلهای کاشیکاری است.

آب انبار حاج آقاعلی: این آب انبار، روبروی مسجد واقع شده و دارای سردری بلند و بسیار زیبا مزین به مقرنس و کاشیکاری است و ایجاد دو ستون مدور مناره مانند در کنار آن به زیبایی بنا افزوده است. در بالا سر پله ها و بر بدنه ی آب انبار کتیبه ای وجود دارد که تاریخ بنا را سال 1328 هجری قمری و نام بانی آن را نشان می دهد.

منبع:کتاب تاریخ هنر معماری ایران در دوره ی اسلامی

/س

منبع: راسخون