میزگرد، عدم توجه دولت به طرح های اصلاح کیفیت سوخت، شرکت خارجی خریدار محصول پژوهشگران ایرانی - سفر به آنتالیا

گروه علمی و دانشگاهی خبرنگاران؛ سردرد، سوزش سیستم تنفسی، خواب آلودگی، سنگینی سر و کسالت و بی حوصلگی از بارزترین عوارض آلودگی هواست که این روزها مردم شهرهای بزرگ کشورمان بخصوص در پایتخت این عوارض را احساس می نمایند.

می دانیم که آلودگی هوا به ویژه سرب ناشی از سوخت نامناسب خودروها عوارض بی سر و صدا و پنهان دیگری هم دارد که در طولانی مدت بروز می نماید، ابتلا به بیماری هایی نظیر سرطان و آلزایمر از این نوع بیماری هاست.

به گفته کارشناسان، چاره مقابله با ابتلا به این بیماری ها همان کاهش آلودگی هواست و برای کاهش آلودگی هوا برنامه ریزی در زمینه های مختلفی باید صورت گیرد که یکی از این زمینه ها همان جایگزینی سوخت مناسب است.

رانندگان خودرو در کشور در حالی از سوخت نامناسب استفاده می نمایند که پژوهشگران کشورمان برای جایگزینی سوخت استاندارد اعلام آمادگی نموده اند اما از نبود اراده در دولت برای جایگزینی این سوخت صحبت می نمایند و از عدم توجه به محصولات شان گلایه دارند.

برای اطلاع بیشتر درباره آنچه پژوهشگران ایرانی(در صورت توجه مسؤولان) توان انجام آن را دارند، با چند نفر از این پژوهشگران و کارشناسان در حوزه زیست سوختی به گفت وگو نشستیم.

باسم آزدو رئیس انجمن فراورینمایندگان اتانول ایران، پیروز عالی مشاور در زمینه فراوری نماینده اتانول سوختی و سید کمال فیروزئی مدیرعامل یکی از شرکت های زیستی با حضور در خبرنگاران به سؤالات ما در رابطه با ضرورت جایگزینی سوخت پاسخ دادند.

ضرورت تدوین برنامه طولانی مدت برای جایگزینی بنزین با اتانول سوختی

پروین: بحث اتانول سوختی بحثی است که سال 1380 در انجمن فراوری نمایندگان اتانول مطرح شد، آن موقع این مسأله را مطرح کردیم که اشتباه بودن کاری که ما تازه آن را آغاز کردیم یعنی جایگزینی بنزین بدون سرب در جهان به اثبات رسیده و پژوهشگران جهان به این نتیجه رسیده اند که اشتباه کردند و بهتر است این کار را با اتانول سوختی انجام دهند.

دو دهه پیش به مسؤولان وقت سازمان حفاظت محیط زیست گفتیم که برای جایگزینی اتانول سوختی برنامه 5 تا 10 ساله تدوین نمایند اما این کار هرگز انجام نشد

بنده شخصا چند بار با مسؤولان سازمان حفاظت محیط زیست جلسه داشتم و هر بار عنوان می شد که اگر در حال حاضر اتانول سوختی دارید ما خواهان آن هستیم و می گفتند تهران بسیار آلوده است و از این همه آلودگی خفه شدیم که ما در پاسخ می گفتیم این کار احتیاج به برنامه ریزی 5 ساله تا 10 ساله دارد تا فراوری آن در مقیاس تجاری صورت گیرد، آن موقع گفتیم که همین حالا برنامه ریزی کنیم 5 سال دیگر مشکل تا حد زیادی رفع می گردد اما هیچ زمان این کار صورت نگرفت تا اینکه چند سال گذشته خود دولت این تصمیم را گرفت با توجه به اینکه حریف خودش یعنی شرکت پخش و پالایش فراورده های نفتی نمی گردد از سوی سازمان گسترش و صنایع ایران سرمایه گذاری نموده و به عنوان یک سازمان توسعه ای صنعت کارخانه فراوری اتانول سوختی ایجاد کند که سرمایه گذاری انجام و کارخانه اول در کرمانشاه 70 درصد پیشرفت کار دارد و کارخانه دوم در نزدیکی گچساران به تازگی آغاز به ساخت نموده است.

فارس: یک کارخانه هم گویا در سمنان بود؟

پروین: آن کارخانه تعطیل شد.

فارس: این 2 کارخانه جدید در چه شرایطی است؟

پروین: طبق برنامه ریزی ها قرار بود سال جاری یکی از این 2 کارخانه به بهره برداری برسد اما بخاطر تحریم ها و بعضی مسائل به تعویق افتاد و احتمالا سرانجام سال 99 به بهره برداری می رسد و کارخانه دوم 2 تا 3 سال بعد بهره برداری می گردد.

کارکرد هر کدام از این کارخانه ها 200 هزار لیتر در روز یا 66 میلیون لیتر در سال است که اگر آغاز به کار نمایند کارخانجات فعلی اتانول کشور هم می توانند طبق اساسی که این کارخانه ها تدوین می نمایند در این کار مشارکت نمایند اما کارخانجات فعلی کارخانه های کوچکی هستند که نمی توانند جوابگوی احتیاج نجومی کشور در زمینه جایگزینی بنزین با اتانول باشند.

فیروزئی: اتانول یک ماده دارویی صنعتی است، البته شاید در فاز اول نام اتانول همه رو به یاد بیمارستان بیندازد اما کمتر از 10 درصد مصرف این ماده مصارف طبی و پزشکی است و این ماده بیش از 90 درصد در صنایع مختلف کاربرد دارد.

اتانول یک حلال بدون جایگزین است که قابل حذف نیست، زمانی به دانشگاه ها ابلاغ کردند و بودجه دادند که برای اتانول جایگزین پیدا نمایند اما این ماده جایگزین ندارد.

این ماده در صنایع رنگ، کشاورزی، خوراکی، آرایشی، بهداشتی کاربرد دارد و حدود 120 صنعت از این ماده اولیه استفاده می نماید؛ به تدریج کشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیدند که اتانول می تواند با بنزین مخلوط یا حتی جایگزین بنزین گردد، آمریکا از E1 آغاز کرد یعنی یک درصد سوخت بنزین را با اتانول جایگزین کرد، ما جلساتی در شرکت ملی پالایش و پخش داشتیم که صراحتا گفتیم مصرف بنزین روزانه 80 میلیون لیتر است اگر بخواهید 5 درصد این مقدار را با اتانول جایگزین کنید 4 میلیون لیتر در ماه است یعنی E5 کار کشور را راه می اندازد اما ما گفتیم می توان از همان E1 آغاز کرد یعنی در ابتدا یک قدم به جلو برداشت.

شما ببینید چه مدت است که مدارس به دلیل آلودگی هوا در کلان شهرها تعطیل شده است، می توان در ابتدا با جایگزینی 1 درصدی اتانول کار را آغاز کنیم تا مقداری کاهش آلودگی را در برداشته باشد

البته این کار سرمایه گذاری می خواهد و احتیاج به قرارداد طولانی مدت دارد، ما می توانیم واحدهای کوچک را تجمیع کنیم و در یک پالایشگاه محصول را تحویل دهیم.

حرفی که زدند این بود که شرکت نفت پالایشگاه ها را خصوصی نموده و ما از پس آن ها برنمی آییم، ما با بخش خصوصی هم صحبت کردیم اما به ما گفتند ما هیچ اختیاری نداریم بلکه ماده اولیه را به ما می دهند ما تبدیل به بنزین می کنیم و فقط حقوق کارکنان را می پردازند.

ما دوباره قضیه را با مسؤولان مطرح کردیم، گفتند با شرکت ها مذاکره کنید که اگر اجازه دادند به جای بخشی از MTBE به آن ها ETBE تحویل دهید، یعنی در آخر به منافعی که شرکت پالایش پخش از فراوری MTBE می رسیم.

آقایان برای استفاده از اتانول بهانه می آورند

در حالیکه MTBE در جهان منسوخ شده، خطرناک و سرطان زاست اما آقایان به دلیل اینکه خودشان این ماده را فراوری می نمایند فراوری آن را متوقف نمی نمایند، البته اینکه سال آینده کارخانه فراوری اتانول راه اندازی می گردد خبر خوشی است و شاید آقایان دیگر بهانه ای که شما اتانول مورد احتیاج ما را ندارید.

البته ما به آن ها پیشنهاد دادیم یک استان مثلا استان خوزستان را به عنوان پایلوت انتخاب نمایند ما در ابتدا در حد یک استان E5 تحویل دهیم اما زیر بار نرفتند.

گفتند ساختار انتقال بنزین از باک به سمت قسمت مصرف در خودروهای ما برای اتانول مناسب نیست و باید بازنگری گردد، گفتیم پس می توانیم پایلوت را در کیش پیاده کنیم که خودروها خارجی است.

حرف ما این است که اگر بخواهند کاری را آغاز نمایند می توانند اما قضیه این است که اگر منافع افراد با کاری درگیر نباشد به آن کار ورود نمی نماید

اراده ای برای جایگزینی بنزین با اتانول نیست

فارس: جلسه ای در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با حضور خودروسازان برگزار گردید که اتفاقا در آن جلسه نیز بحث مناسب نبودن خودروهای داخلی برای استفاده از اتانول مطرح شد، درباره این قضیه شرح دهید.

آزدو: انجمن ما از سال 82 در این زمینه قد برداشته است، خیلی کارها صورت گرفته و حتی در خودروی خودم از الکل 99.2 استفاده کردم و آسیبی ندیده است؛ اما ما به این نتیجه رسیدیم که اراده ای برای جایگزینی بنزین با اتانول نیست، به نظر ما تا این اراده محقق نگردد کوشش های ما بی فایده است.

اگر از ما بخواهند امکانات زیرساختی و آمادگی را داریم که روزانه 200 هزار لیتر اتانول تحویل دهیم؛ به نظرم اگر می خواهند به نتیجه مطلوب برسیم باید اراده ملی باشد و حاکمیت هم ورود کند.

تا زمانی که حاکمیت ورود نکند این قضیه ساماندهی نمی گردد، دولت باید سرمایه گذاری نموده و به شرکت های پخش سوبسید بدهد.

ما 15 سال است که در این زمینه کوشش کردیم اما نتیجه نگرفتیم و به نوعی ما را دور می زنند که از کوشش هایمان هم پشیمان شویم.

فیروزئی: در جلسه ای که من با مدیرعامل پالایش نفت داشتم گفتم ما در استان اصفهان حاضریم در زمینی نزدیک پالایشگاه اصفهان اتانول را تحویل دهیم، در جلسه با تحویل زمین به ما موافقت کردند اما پس از سرانجام جلسه این موافقت را پس گرفتند؛ اینگونه است که ما می گوییم اراده ای برای نجات بچه های این مملکت از آلودگی هوا نیست.

اصلا می گویند ما در کشور عرضه فراوری اتانول سوختی نداریم، ما به آن ها می گوییم شما که همه چیز وارد می کنید این را هم وارد کنید؛ چرا این ماده را فراوری نمی نمایند؟ چون برایشان سود ندارد و جایی ورود می نمایند که برایشان منفعت داشته باشد.

ضرورت جایگزینی اتانول به جای بنزین

مقدسیان: آمار وحشتناکی در بحث آلودگی هوا داریم که تعطیلی زیاد مدارس نشان دهنده این آمار است، می توانیم این مسأله را آنالیز کنیم که ضرورت جایگزینی بیواتانول چقدر احساس می گردد و آیا واقعا در کاهش آلودگی هوا تاثیر دارد یا خیر.

پروین: محاسبات ساده ای صورت گرفته بود که دولت آماری داده بود که اعدادی به عنوان هزینه ناشی از آلودگی هوا در تهران و شهرهای بزرگ ایران اعلام نموده بود، به هر حال این تعطیلی ها و بیماری های ناشی از آلودگی هوا هزینه هایی در بردارد، اگر ما این هزینه را صرف جایگزین کردن بنزین با اتانول در ناوگان حمل و نقل عمومی کلان شهرها کنیم هم سرمایه گذاری کردیم هم اشتغال ایجاد کردیم، فراوری را بالا بردیم و به محیط زیست هم یاری کردیم و آلودگی را کاهش داده ایم.

به هر میزان اتانول سوختی جایگزین کنیم به همان میزان از آلودگی کم می گردد و راهکار جامعی برای کاهش کل آلودگی نیست، ده ها راهکار وجود دارد که یکی از آن ها جایگزینی سوخت های فسیلی با سوخت های سوختی است.

هیچ معجزه ای در کار نیست و هرچقدر بتوانیم اتانول سوختی جایگزین کنیم به همان میزان کاهش آلودگی داریم

هر چند درصد از بنزین مصرفی را که با اتانول جایگزین کنیم به همان میزان از آلودگی کاهش می یابد، حتی کشورهای همسایه که محدودیت هایی دارند یک سری کارهایی را آغاز کردند ترکیه با 2 درصد آغاز نموده و حالا به 3 درصد رسیده است یعنی 3 درصد بنزین مصرفی اش را با اتانول جایگزین نموده است، در حال سرمایه گذاری و راه اندازی کارخانه های جدید برای رساندن 3 درصد به 5 درصد و بیشتر هستند، ما هم باید همین کار را انجام دهیم.

برای انجام تعهدی که کشورهای مختلف از جمله ایران در کنوانسیون ها داده اند باید آلودگی ها کاهش یابد که یکی از راه ها برای کاهش آلودگی همین جایگزینی اتانول سوختی است که با این کار بخشی از تعهدات نیز انجام می گردد.یک بحث مسأله آلودگی هوای شهر است، ببینید یک کارخانه که راه بیفتد 66 میلیون لیتر در سال اتانول فراوری می گردد، کارخانه بعدی همین طور؛ که به بازار آمدن این ها از میزان مصرف سوخت های فسیلی کاهش داده و از آلودگی هوا کم می نماید.

همچنین دولت ما یک سری تعهدات داخلی برای خودش ایجاد نموده که فراوری محصولات زیستی باید به یک مقدار معینی برسد، که البته محصولات دیگر زیستی نمی توانند به اندازه اتانول سوختی این هدف را محقق نمایند.

مسأله دیگر بحث امنیت انرژی است، مواد اولیه کشاورزی مانند بنزین و محصولات دیگر مورد تحریم قرار نمی گیرد بنابراین ما می توانیم به وسیله ذرت به اتانول برسیم، می گردد 60 درصد نشاسته آن به اتانول تبدیل گردد و 40 درصد بقیه که برای دام ها مفید است و ویتامین دارد خوراک دام گردد.

شرکت خارجی خریدار محصول پژوهشگران ایرانی

آزدو: من سؤالی از آقای پروین دارم، در حال حاضر 15 سال از کوشش های ما برای جایگزینی اتانول می گذرد اما به دلیل نبود اراده در دولت ما به اجرای پایلوت برای یک شهر پیروز نشدیم، شما فرمودید که می توانید در نخستین فاز 200 هزار لیتر روزانه اتانول فراوری کنید، اگر پس از 15 سال اراده ای برای استفاده محصولات شما هم نبود چه می کنید؟

پروین: به دلیل اینکه ما با دولت هماهنگ نموده ایم به هر حال دولت از این محصول در یکی از بخش ها استفاده می نماید.

اما این را بگویم که برای بازار محصول مان مسئله ای نداریم، همین الان پیش قرارداد کارخانه با یک شرکت پاکستانی بسته شد(که البته مجبور به لغو شدیم).

همین حالا هم از ترکیه هم عراق و هم پاکستان برای فراوریات مان مشتری داریم، یعنی اگر دولت ایران نخواهد از محصولات کارخانه استفاده کند بازار صادراتی آن وجود دارد و مسئله ای نداریم، هیچ نگرانی در این زمینه برای ما وجود ندارد اما دولت ایران هم این مسأله را می داند که جایگزینی سوخت اتانول به جای بنزین بسیار لازم است و این مسأله در جلسات مطرح شده اما در اجرا مشکل داریم.

صنایع دفاعی یکی از مصرف نماینده های اتانول در جهانست، امنیت انرژی، محیط زیست، سلامت مردم از دیگر کاربردهای این محصول است.

فیروزئی: من به صحبت آقای آزدو برمی گردم که اراده ای برای جایگزینی سوخت در کشور وجود ندارد، می خواهیم به زور قیمت بنزین مصرف بنزین را کم کنیم در حالیکه این طرح هیچ خروجی نداشت چرا که زیرساخت ها را نداریم، باید ناوگان حمل و نقل عمومی داشته باشیم تا مردم خودشان خودروی شخصی بیرون نیاورند، ما یک لاین دوچرخه سواری نداریم، برنامه ریزی ننموده ایم که مردم برای عدم استفاده از خودروی شخصی ترغیب شوند.

آلودگی شهرهای دیگر مانند اصفهان از تهران بدتر می گردد و ما فقط طرح زوج و فرد یا گران کردن بنزین را داریم، راه کاهش آلودگی هوا گران کردن بنزین نیست، چرا من نباید فرزندم را در ماشین گرم خودم بنشانم و به مدرسه ببرم و خودم به محل کارم بروم؟ آیا وسیله بهتری به من ارائه شده است؟ چنین اراده ای وجود ندارد.

آقای پروین می گوید با شرکت پاکستانی قرارداد بسته که اتانول سوختی فراوریی شرکت شان را بخرد، یعنی ما از شرکت های پاکستانی کمتر هستیم؟ حتی عراق در حال جایگزینی این سوخت است.

مقدسیان: یعنی در حال حاضر کشورهای عراق و پاکستان کشورهایی هستند که در حال جایگزینی سوخت اتانول هستند اما هنوز در کشور ما اراده ای برای انجام این کار نیست.

فیروزئی: در جهان 85 درصد اتانول فراوریی به مصرف سوخت می رسد 15 درصد به سایر مصارف که آن هم نوشیدنی های الکلی است که ما این مصرف را نداریم و می توانیم 100 درصد را به مصرف سوخت برسانیم.

اگر آقایان اراده نمایند کارخانجات از خدا می خواهند که این کار را انجام دهند، ما هم به عنوان مشاور فنی مشاوره می دهیم تا حداقل یک قدم به جلو برداریم و کمی نفس بکشیم اما برنامه ریزی برای این کار وجود ندارد.

مقدسیان: بجز کشورهای توسعه یافته، کشورهای در حال توسعه هم به این قضیه وارد شده اند اما در کشور ما این کار صورت نگرفته است.

پروین: بیش از 80 و چند درصد کشورهای جهان از اتانول سوختی بهره گیری می نمایند.

فیروزئی: من در خودروی ایرانی تست کردم مسئله ای ایجاد نمی گردد.

پروین: اصلا در جهان خودرویی فراوری نمی گردد که بنزین با 10 درصد اتانول نتواند مصرف کند، خودروهای ایران هم توان استفاده از 5 درصد را دارد، اما دولت باید توجه داشته باشد در این زمینه هیچ راهی جز توجه و سرمایه گذاری دولت وجود ندارد.

البته بخش خصوصی پای کار است فقط می گوید بازاری که در انحصار دولت است برای محصولات این بخش تأمین گردد یا اجازه دهند خودمان پمپ بنزین برای ارائه این سوخت را راه اندازی کنیم.

آزدو: ما آمادگی انجام این کار را داریم.

فیروزئی: من خواهش می کنم رسانه ها صدای ما را به گوش آقایان برسانند تا یک بار حرف دل ما فراورینمایندگان را بشنوند، جنس ما روی دست مان نمی ماند در نهایت به کشورهای دیگر صادر می کنیم اما دل مان نمی آید که بچه های کشورمان دچار بیماری شوند، چقدر آلودگی در حلق مردم وارد گردد؟ اگر ایران با ما قرارداد ببندد آیا ما به جای شرکت پاکستانی ایران را ترجیح نمی دهیم؟ اگر دولت بخواهد ما آمادگی تأمین اتانول سوختی را داریم، ما می گوییم خودمان سرمایه گذاری را هم انجام می دهیم اما از ما بخرند.