حوا، مریم، عایشه؛ داستان بی کسی زنان افغان - سفر به آنتالیا

تا کمتر از دو ماه دیگر، نود و دومین مراسم اسکار در لس آنجلس برگزار می شود، و این بار، افغانستان هم فیلمی را برای رقابت در بزرگترین جشنواره فیلم دنیا معرفی کرده است: حوا، مریم، عایشه. این درام، ساخته صحرا کریمی، نویسنده و فیلمساز افغانستان است که به زندگی سه زن از اقشار مختلف جامعه کشورش پرداخته است.

کننده افغانستان در اسکار، از سه زاویه مختلف به چالش های متفاوت زنان افغانستان می پردازد. حوا، زنی خانه دار است که تمام دنیایش را در فرزندی که قرار است به دنیا آورد، خلاصه کرده است. برای او، تمام شوق و ذوق زندگی این است که این فرزند، هرچه سریع تر و سالم متولد شود. چیزی فراتر از او را نمی بیند و چیزی بزرگتر از او برایش معنا ندارد.

داستان دیگر، اما از مریم است. مریم برخلاف حوا، تحصیل کرده است و خبرنگار تلویزیون است. او از حقوق، آزادی ها و مسئولیت های نوآورده زنان کشورش آگاه است. مشکلش، اما این است که شوهرش به او خیانت کرده است و رابطه خارج از ازدواج دارد. دغدغه مریم این است که چگونه از شوهرش جدا شود.

عایشه نیز زن جوانی است که فریب دوست پسرش را خورده است و باردار شده است، اما دوست پسرش او را تنها گذاشته است و قطع رابطه کرده است. او برای نجات از شرمساری اجتماعی، می کوشد تا با یکی از بستگانش ازدواج کند تا از آن مخصمه رهایی یابد.

اگرچه این فیلم فقط روایتی داستانی است،، اما این روایتی آشنا برای بسیاری در افغانستان است. زن های زمین گیری که خانه نشین شده اند، بی وفایی و عشق های شکست خورده اس که زنان جوان را تا لبه پرتگاه برده است، تقریبا هر روز در گوشه و کنار افغانستان زبان به زبان می شود.

اما چون پرداختن به روابط آدم ها و امور شخصی خانواده ها سخت و حتی تابو است، رسما کمتر بازتاب می یابد و راهکار رسیدگی به چنین چالش هایی هم معرفی نمی شود. مشاورت خانوادگی، تقریبا پدیده جدیدی است که اندک اندک از راه رسیده است.

آرزو آریاپور، هنرپیشه ای که نقش حوا را بازی کرده است، گفت: حوا، مریم، عایشه، برای من اول به لحاظ محتوا و موضوع اهمیت دارد. فیلم دست روی روایت ساده ای از قشری از جامعه افغانستان گذاشته است که همیشه سر خط اخبار و موضوع داغی برای بحث های حقوق بشری بوده اند، اما کمتر به روایت های واقعی و دغدغه های روزمره شان پرداخته شده. کمتر به بحث های مهمی، چون حق انتخاب، تسلط بر بدن و حق تصمیم برای مادر شدن یا نشدن، پرداخته شده است.

او درباره محتوای فیلم می گوید: فیلم ادعایی ندارد، قهرمان سازی نمی کند و دنبال ماجراجویی و جذب مخاطب به هر قیمتی نیست. فیلم راوی مشاهده گری است که آرام و باحوصله به درون برش کوچکی از دنیای سه زن نفوذ می کند و روایتی ساده و آشنا را بر پرده ترسیم می کند.

قصه زنانی که برای ما ناآشنا نیستند و شبیه هر یک را در دور و برمان کم ندیده ایم. با دغدغه ای مشترک، که جنجالی و مگو است. تنانگی و مادر شدن، بحثی که هم اندازه اهمیتش، تابوی بزرگی نیز هست. مادر شدن برای زن در جامعه افغانستان وظیفه ای است که هویت و موقعیت اجتماعی اش را تضمین می کند، اما خودش تسلط چندانی بر انتخاب آن ندارد. فیلم، شجاعانه این تابو را در سه روایت جدا به چالش می کشد و به زن های بیشماری، حق دیده شدن و شنیده شدن می دهد.

صحرا کریمی، کارگردان این فیلم هم در مورد کارش می گوید: این اولین فیلم بلند داستانی من است که در افغانستان به صورت مستقل ساخته شد. من علاقه مند به موضوع زنان هستم و دوست دارم که نگاهی فراتر از سیاست بر آن ها داشته باشم. همیشه وقتی از زنان افغانستان صحبت می شود، موضوعات کلیشه ای عنوان می شوند.

ولی من به دنیای درونی و حقوق و آزادی یک زن افغان در مورد تصمیمات مرتبط با جسمش پرداختم، تا روی این مسئله که آیا چقدر آزادی دارند تا مادر شوند، مسائل مادری در یک جامعه اسلامی مرد سالار چقدر می تواند جلوی پیشرفت آن ها را بگیرد، کار کنم. این فیلم نگاهی نو به مسئله زنان افغانستان دارد.

خانم کریمی و تیم همراهش برای تهیه این فیلم مشقت های فراوان کشیده است. گذشته از داستان نویسی، فیلمبرداری در لوکیشن های داخلی و سختی های زمستان که دامنگیر کار و زندگی در افغانستان است، مشکل ترین بخش فیلم برداری در موقعیت های خیابانی بوده است که دامنه کار را به بیش از یک سال کشانده است.

دست اندرکاران این فیلم می گویند، مسئله امنیت و هماهنگی های لازم و حساسیت مردم عام نسبت به سینما و فیلم برداری از زنان، با دردسر های زیادی همراه شده است. در برخی موارد که مسئله کشمکش بین یک زن و مرد در فیلم در میان بوده است، مردم عادی ناخواسته وارد معرکه شده اند. اما برای خانم کریمی، همین خود فرصتی شده است برای به تصویر کشیدن گوشه دیگری از واقعیت های مرتبط با روایت هایش.

این فیلم که در بخش فیچر (فیلم های داستانی بلند) بین المللی اسکار 2020 رقابت خواهد کرد، تا اینجا مورد استقبال گسترده مردم در افغانستان، ایران و دیگر محافل هنری، مانند بخش افق های جشنواره فیلم ونیز قرار گرفته است. این فیلم در ایران، در خانه هنرمندان، با حضور کارگردان و تهیه کننده آن، نمایش داده می شود.

یکی از جوایزی که این فیلم تا به امروز برده است، یوزپلنگ برفی از فستیوال فیلم های آسیایی لس آنجلس است که به آرزو آریاپور، فرشته افشار و حسیبا ابراهیمی، بازیگران حوا، مریم، عایشه اعطا شده است.

صحرا کریمی، کارگران این فیلم، درباره شرایط زنان افغان به خبرنگاران گفته است: زنان این محدوده جغرافیایی با مسائل زیادی دست و پنجه نرم می کنند. زنان ایران اوضاع بهتری نسبت به زنان افغانستان دارند. بیش از 40 سال است که جنگ و درگیری در افغانستان ادامه دارد.

زنان، بچه ها و جوانان، بیشترین آسیب را از ادامه این درگیری ها می بینند. آن ها نمی توانند درس بخوانند یا کار بکنند. در افغانستان هنوز در مورد جنسیت فرزند قضاوت هایی می شود.

از جمله افرادی که در مورد فیلم صحرا کریمی نظر داده اند، آنجلینا جولی، ستاره هالیوود است. او با ستایش از این کار خانم کریمی، گفت که این فیلم وقار، زیبایی و روح زنان افغان را نشان می دهد؛ در حالی که راهشان را میان عشق، دوستی، خانواده، ازدواج و مادری می یابند.

آکادمی علوم و هنر های تصاویر متحرک، پنج نامزد نهایی فیلم های فیچر را برای جایزه اسکار در سیزدهم ژانویه 2020 اعلام خواهد کرد. برنده جایزه هم در نهم فوریه در شب اسکار در لس آنجلس اعلام خواهد شد.

حوا، مریم، عایشه، اسکار ببرد یا نبرد، به سینمای نیمه جان و نوپای افغانستان رمق تازه ای داده است. آرزو آریاپور می گوید: پرداختن به روایت های واقعی از انسان های واقعی آن سرزمین، بسیار مهم است. این مردم حق دارند قصه هاشان را به صورت عینی، بدون تحریف و چاشنی های غربی پسند، از سینمای خودشان شاهد باشند. وظیفه هنر و سینما، بازتاب درست حقیقت و روایت های دل جامعه است.

منبع: ایندیپندنت