هفت خان میانجی گری ایران و عربستان پیش روی عمران خان - سفر به آنتالیا

پوریا فیروزنژاد: یک سالی می گردد که عمران خان چوب های کریکت خود را به دیوار آویخته است و در آگوست 2018 با فتح انتخابات اسلام آباد، ردای نخست وزیری بر تن کرد؛ با این حال او به نخستین رهبر پاکستان بدل شد که در مدت 6 ماه دوبار به ایران سفر می نماید و بنا دارد تا نقش و صندلی کشورش در مناسبات منطقه ای را قوت ببخشد. او اما راه سختی پیش رو دارد، فرصتی که بعضی می گویند محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به خان برای میانجی گری با ایران داده، جهتی است مملو از سنگلاخ ها و ناهمواری ها. ماموریتی سخت که قهرمان سابق کریکت بنا دارد آن را با پیروزیت به خاتمه برساند.

البته وزارت خارجه پاکستان، روز شنبه در بیانیه ای تاکید نمود که عمران خان به خواست خود خواهان کاهش تنش و ایفای نقش میانجی میان تهران و ریاض شده است.

سه دیدار در شش ماه...

اگرچه این درحالی است کمتر از یک ماه پیش، او در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل به دیدار همتای ایرانی خود رفت و از پیامی گفت که بن سلمان به او داده تا برای کاهش تنش به دست حسن روحانی برساند.

در همان روزها دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا نیز دست به دامان خان شده بود تا در دیدار با حسن روحانی، نقش میانجی را میان تهران و واشنگتن ایفا نماید.

با این حال نخست وزیر پاکستان درحالی که قرار است روز شنبه در راس یک هیئت دیپلماتیک فرودگاه اسلام آباد را به مقصد تهران ترک کند که بنابر گفته منابع خبری، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز یکشنبه از وی میزبانی می نماید تا دو طرف برای سومین بار ظرف شش ماه گذشته در رابطه با داغ ترین موضوع این روزهای منطقه به بحث و گفتگو بنشینند؛ کاهش تنش ها میان ایران و عربستان سعودی. او در قامت نخست وزیری تاکنون پنج بار هم به عربستان سفر نموده است و از این حیث دارای صندلی ویژه ای برای ایفای نقش میانجی میان دو کشور است.

ماموریت کاهش تنش تهران-ریاض

روز پنج شنبه و پس از تایید خبر سفر خان به تهران، رسانه های پاکستانی در واکنش این سفر را در ادامه کوشش های اسلام آباد برای یاری به تنش زدایی در خلیج فارس در جهت بهبود روابط میان دو کشور مهم اسلامی یعنی ایران و عربستان توصیف کردند .

روزنامه پاکستانی اکسپرس تریبیون به نقل از یک مقام مطلع وزارت خارجه این کشور می نویسد: هدف از سفر خان وساطت میان تهران و ریاض جهت هموار شدن جهت بهبود روابط میان این کشورها و جلوگیری از هرگونه تشدید تنش ها در منطقه است

در این میان بعضی از مفسران پاکستانی می گویند که سفر عمران خان به ایران پس از کوشش های مقدماتی برای ایفای نقش میانجی، نشان از ظهور و بروز تحولات مثبتی در این زمینه دارد و از سوی دیگر در صورت پیروزیت عمران خان در این ماموریت دیپلماتیک اسلام آیاد نیز از گزند پیامدهای جدی هرگونه رویارویی در امان خواهد بود.

به همین دلیل، آصف علی خان دُرانی سفیر سابق پاکستان در ایران طی سخنرانی در سمینار میانجی گری در خلیج فارس، راهبردها و موانع از کوشش های عمران خان در باب میانجی گری میان تهران و ریاض استقبال می نماید و البته پیروزیت آن را وابسته به برداشتن گام های اعتماد ساز از سوی دو طرف می داند.

وی همچنین تاکید نمود: جمهوری اسلامی ایران کشوری بزرگ و متمدن که میزان سواد در این کشور بالای 95 درصد بوده و مردم از رفاه و کیفیت زندگی خوبی برخوردارند. ایران از کشورهای پیشرو در منطقه است اما حاکمان بعضی از کشورهای عربی از دیدن این موقعیت ایران وحشت دارند. باید نسبت به کوشش های نخست وزیر پاکستان برای خنثی کردن تنش ها در خلیج فارس خوشبین باشیم .

دو انگیزه خان از میانجی گری

اما در این بین نمی توان از دو انگیزه اصلی عمران خان برای ایفای نقش یک میانجی دیپلماتیک چشم پوشید؛ رهبر متفاوت پاکستان بنا دارد تا با به خاتمه رساندن این کوشش ها بر وزن سیاسی خود در داخل پاکستان بیفزاید و از سوی دیگر به دلیل آنکه هرگونه درگیری نظامی می تواند معادلات خلیج فارس را بر هم بزند، منافع مالی خود را تضمین و تامین کند. از همین رو وی بسیار مصر است تا بتواند طرح خود برای کاهش تنش ها میان تهران و ریاض را به نقطه قابل اتکایی برساند.

چنانچه اعزاز احمد چودری سفیر سابق پاکستان در آمریکا و رئیس فعلی اندیشکده مطالعات راهبردی اسلام آباد هم ضمن طرح این پیشنهاد که پاکستان باید آمادگی خود را برای میزبانی از نشست مشترک سران ایران و عربستان اعلام کند، گفت: ایران و عربستان دو کشور دوست پاکستان هستند. نخست وزیر پاکستان در جریان سفرهای آینده خود به این دو کشور باید نسبت به پیامدهای هرگونه جنگ در منطقه هشدار داده و اعلام کند که در صورت بروز درگیری تنها کشورهای منطقه متحمل درد و رنج نخواهند بود بلکه جامعه جهانی نیز از تبعات سنگین آن در امان نخواهد ماند .

عمران خان البته یک رقیب قلدر دیگر برای ایفای نقش میانجی را نیز پیش روی خود می بیند؛ عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق که او نیز سخت کوشش می نماید تا بواسطه روابط حسنه با تهران و ریاض و البته انگیزه های کم و بیش یکسان با خان، سند میانجی گر اصلی بین ایران و عربستان را به نام خود بزند. اما فارغ از اینکه در نهایت چه فردی پیروز تر در این زمینه ظاهر می گردد هرگونه پیروزیت در این زمینه وابسته به میل طرف ها برای ورود مرحله کاهش تنش خواهد بود.

تداوم جهت صلح هرمز

اما ایران در این زمینه نیز گام های لازم را برداشته و همین کمتر از یک ماه پیش بود که حسن روحانی، از تریبون سازمان ملل به تشریح طرح صلح منطقه ای ایران تحت عنوان ابتکار صلح هرمز پرداخت. سیگنال قوی و صلح طلبانه که موجب شد تا مواضع ایران این بار شفاف تر و رساتر از گذشته، گوش جامعه بین الملل را نوازش کند و پس از آن بود که تکه های پازل پیام های ولیعهد عربستان یکی یکی به دست بعضی از رهبران منطقه ای داده می شد تا در اختیار ایران قرار بگیرد.

همزمان با پالس های مثبت مقامات ایرانی به پیام های ریاض برای گفت وگو، حسن روحانی هم یادآور شد که ایران آمادگی دارد تا اعمال گذشته بعضی همسایه های عربی خود را به باد بسپارد و اینگونه ایران بار دیگر بر عزم جزم خود برای کلید خوردن ابتکار صلح در منطقه مهر تایید بزند. از این رو زنگ نخست را برای این ابتکار ایران به صدا درآورد و از چارچوبی صلحی سخن گفت که شاید بتواند پس از دهه ها، عنان امور منطقه را فارغ از مداخلات غربی ها به دست رهبران منطقه ای بدهد .

با این حال اگرچه عربستان سعودی پالس های مثبتی را برای مذاکره با ایران مخابره نموده است اما در عمل تحولات خاصی در زمینه جنگ یمن رخ نداده است و پیرو این امر می توان گفت که اگر عربستان سعودی همان گونه که در مواضع سیاسی و دیپلماتیکش عنوان می نماید، در عمل کوششی برای خاتمه دادن به جنگ یمن و عدم حضور بازیگران فرامنطقه ای مانند ایالات متحده آمریکا در منطقه خلیج فارس و نظایر آن را در دستور کار قرار دهد، شاید بتوان به پیروزیت کوشش های میانجی گرایانه عمران خان امید داشت .

213 310